شبیه سازی در دنیای کودکان امری طبیعی است. بارها دیده شده که دختران کوچک، دوست دارند لباسی شبیه عروسکشان داشته باشند و یا پسران با اسرار از مادر می خواهند لباس پلیسی شبیه عروسکی که داخل ماشین پلیس اسباب بازیشان است؛ تهیه کند.
کارتون ها و برنامه هایی که برای سرگرمی کودکان تهیه می شود، می تواند تاثیر زیادی بر ذهن و روحیات کوکان داشته باشد چرا که دنیای کودک با آن انس می گیرد و کودک خواهان همانند شدن با فضا می شود و پر بیراه نیست که بگوییم زندگی کودک در دوران بلوغ وابسته به همین تفکرات دوران کودکی است و بنابراین نقش اسباب بازیها، کارتونها و سرگرمیهای دوران کودکی در زندگی افراد بسیار پررنگ می شود.
بررسی ها نشان داده است که شخصیت کودک با اسباب بازیها و سرگرمیهای دوران کودکی شکل می گیرد. دختر خردسالی را فرض کنید که هر روز را با انواع عروسکهای باربی با لباسهای زیبا و پر زرق و برق می گذراند و حتی شبها با به آغوش گرفتن باربی مورد علاقه اش به خواب می رود.
انیمیشنی به همین نام نیز ساخته شده است که خانواده برای علاقه بیش از حد کودک برای او تهیه می کند و در واقع باربی و زندگی کارتونی او در زهن کودک نهادینه می شود و بعدها از خودش می پرسد چرا نباید مثل عروسکش لباس بپوشد و در جامعه ظاهر شود؟ و همین ذهنیت تا دوران بلوغ ادامه می یابد و تضاد فرهنگی در اینجا نمود می کند. این تاثیر پذیری تنها مختص دختران نیست.
اسباب بازیهای خشن و پر سر و صدا برای پسران، کودک را با رفتارهای ناپسند اجتماعی مانند قتل، آدم ربایی، دزدی و جنایت آشنا می کند و بر سازگاری و روابط اجتماعی او به شدت تأثیر می گذارد.
اسباب بازی جنگی به کودک چنین وانمود می کند که جنگ، تفریح و سرگرمی و بازی است و این تاثیر بسیار منفی بر روحیه و شخصیت پسران می گذارد و باعث می شود در آینده انسانهایی بسیار عصبی و تند خو باشند. و بنابراین والدین باید دقت کنند که تنها سالم و بی خطر بودن و مرغوب بودن یک اسباب بازی معیار مناسبی برای سنجش نیست و بایدبه تاثیرات روانی اسباب بازیها و انیمیشنها نیز دقت کرد.
زندگی کودک در دوران بلوغ وابسته به همین تفکرات دوران کودکی است و بنابراین نقش اسباب بازیها، کارتونها و سرگرمیهای دوران کودکی در زندگی افراد بسیار پررنگ می شود
بزرگترین دغدغه والدین این است که اسباب بازیهایی رابرای کودکانشان تهیه کنندکه سالم و بی خطر باشد و کودک را جذب کند. در واقع به شکل ظاهری اسباب بازی بیشتر توجه می شود تا به نقش آن در آموزش و رشد شخصیت کودک.
بسیار از والدین تصور می کنند اسباب بازی هر چقدر رنگارنک تر یا گرانقیمت تر باشد ,کودکشان را بیشتر جذب می کند ,در حالیکه اینطور نیست. بارها دیده شده که کودک با داشتن اسباب بازیهای رنگارنگ و گران قیمت ,به سراغ یک در پوش پلاستیکی می رود و ساعتها با آن سرگرم است.
"بهترین اسباب بازی برای هر کودک آن است که کودک رامجذوب خود می کند واو دوباره و دوباره به سراغ آن می رود و این بستگی به روحیات خود کودک دارد.
برخلاف آنچه والدین انتظار دارند، هرقدر اسباب بازی شکل غیراختصاصی تر و بنیادی تری داشته باشد، جای بیشتری برای قوه تخیل کودک باقی می گذارد و جالب تر اینجاست که بررسیها نشان داده که اکثر کودکان نیز مجذوب این چنین اسباب بازیهایی می شوند و بارها و ساعتها خود را با آنها سرگرم میکنند البته منکر علاقه کودکان به عروسکهای رنگارنگ، ماشینها و تفنگهای گوناگون نیستم اما کودک به این نوع اسباب بازیها عادت می کند در صورتی که اسباب بازیهای خلاقانه کودک را سرگرم می کند و عادت نمی شود. "
وی در باره استاندارد بودن اسباب بازیها می گوید:"این که اسباب بازیها به دلیل تماس مستقیم کودکان، سالم باشند و از اجناس مرغوب تهیه شده باشند بسیار خوب و منطقی است اما نکته ای که حایز اهمیت است این است که کنترل کیفی به تنهایی نمی تواند معیار مناسبی برای استاندارد بودن اسباب بازی باشد بلکه از نظر من دسته بندی اسباب بازیها در گروهای سنی مختلف و این که آیا اصلا این اسباب بازی برای فرهنگ ما مفید است یا خیر و می تواند در تربیت کودک موثر باشد یا خیر بسیار مهم تر از کیفیت اسباب بازیهاست. "
معیارهایی که برای خرید یک اسباب بازی خوب لازم است را با چند سوال می شود مطرح کرد:
۱- آیا این وسیله به کودک اجازه می دهد که به تنهایی با آن بازی کند یا باید با دیگران با آن بازی کند؟
۲- آیا خلاقیت کودک را تحریک می کند؟
۳- آیا اسباب بازی موجب تحرک کودک می شود؟
۴- آیا اسباب بازی تعاملات اجتماعی کودک را گسترش می دهد؟
۵- آیا اسباب بازی با فرهنگ خانواده کودک در تعامل است یا با آن تضاد دارد؟
اعمال نظر کودکان در انتخاب اسباب بازی حس اعتماد به نفس را درآنها ایجاد می کند و باعث می شود در همان دوران کودکی احساس اتکا به نفس در آنها شکل گیرد هر چند که والدین باید در انتخاب اسباب بازیها کودکان را راهنمایی کنند و اشکالات را گوشزد کنند اما این امر بهتر است که نامحسوس باشد
توجه به این نکات برای تهیه اسباب بازی برای کودکان موثر خواهد بود ودر استاندارد سازی اسباب بازیها هم باید به این نکات به خصوص به بخش فرهنگی توجه شود چرا که عروسکهای بد پوشش و یا قهرمانهای داستهای غربی مثل مرد عنکبوتی یا بت من مختص فرهنگ غربی است و بعدها کودک را دچار تضاد و ضدیت با فرهنگ خودی می کند
موفق ترین والدین کسانی هستند که ضمن دوست داشتن فرزندانشان، از آنها توقع و انتظار هم دارند. آنان بدون هیچ قید و شرطی نسبت به فرزندانشان توجه نشان می دهند و ساعتی را در کنار آنها می گذرانند و از آن لذت می برند. پدر و مادر خوب، والدینی هستند که به علایق و خواسته ها و مشکلات فرزندانشان توجه می کنند و حد و مرزی نیز برای آنها قائلند.
در انتخاب اسباب بازی ها هم همینطور است اعمال نظر کودکان در انتخاب اسباب بازی حس اعتماد به نفس را درآنها ایجاد می کند و باعث می شود در همان دوران کودکی احساس اتکا به نفس در آنها شکل گیرد هر چند که والدین باید در انتخاب اسباب بازیها کودکان را راهنمایی کنند و اشکالات را گوشزد کنند اما این امر بهتر است که نامحسوس باشد."
در هر حال آنچه مسلم است با وجود آن که بازی و اسباب بازی در پرورش روانی و تقویت روحیه اجتماعی کودک نقش مهمی دارد، در صورتی که با ارزش های فرهنگی و اصول روان شناسی سازگار نباشد، نتیجه مطلوب از آن به دست نمی آید.
در جامعه ما که زیر ساخت های فرهنگی آن را باورهای مذهبی تشکیل می دهد و انتظار می رود دختر و پسر (زنان و مردان آینده) با حفظ عفاف و ایمنی وارد جامعه شوند، که با وجود اسباب بازیهایی که مروج فرهنگهای بیگانه هستند، فرهنگهایی که شاید برای جوامع خود بسیار هم مناسب باشند امانه برای جامعه ایرانی- اسلامی ما کار سخت می شود و این چنین است که گسست نسلها آغاز می شود و بعدها جامعه با نسل های جوان تر دچار مشکل می شود، چیزی که شاید امروز درباره مساله حجاب و نوع پوشش دختران و پسران جوان به خوبی احساس می شود.
جهان امروز نیازمند تقویت حس صلح و دوستی است. در جهانی که سلاح های اتمی چنان افزایش یافته که می توانند همراه با لحظه ای بی خردی در چند ساعت بشر را نابود کنند، لازم است به کودکانمان رفتار دوستانه و رعایت حدود انسانی را بیاموزیم.
اگر کودک تمایل به خرید و انتخاب اسباب بازی های خشونت آمیز دارد، باید او را در جهت اسباب بازی های مناسب تر همراهی کرد. این یاد آوری باید از جنس راهنمایی باشد. در این زمینه نمی توان به کودک تحمیل عقیده کرد، اما تذکر و راهنمایی شما تاثیر پایداری دارد.
برای ممانعت از گرایش کودکان به بازی های جنگی چه باید کرد؟ ایده آل این است که پدر و مادر یکباره خرید هر نوع وسیله بازی خشونت آمیز را تحریم کنند. اما این کار به دلیل تبلیغات گسترده شرکت های بزرگ عملی نیست. لذا لازم است بین سرگرمی و اعمال خشونت برای بچه ها مرز قائل شد. لازم است ابعاد و وسعت خطر استفاده از این سلاح ها و بازی ها را برای کودک تشریح کنیم و راه های کسب هیجان و لذت بهتر را به کودک یاد دهیم و او را در تجربه این نوع هیجان ها همراهی کنیم.
به تبلیغات سوء توجه نکنید. بعضی از روانشناسان معتقدند که استفاده از اسباب بازی های جنگی و خطرناک و یا تجربه بازی های رایانه ای خشونت آمیز، چون تصور کشتن را تداعی می کنند، قادرند تنش ها و فشارهای روحی و روانی را کم کرده و احساس آرامش ایجاد کنند. لازم است بین بازی درمانی و اختلال در شخصیت کودک مرز قائل شد. به طورمثال، در شهر «هانوور» آلمان غربی، سه کودک با تیر و کمان سرخپوستان به سوی همبازی های خود تیراندازی کردند و از اینکه دوستانشان واقعاً زخمی می شدند به شادمانی می پرداختند و یا پسر دوازده ساله ای که به اتفاق دوستش بازی «دستبرد از بانک» را تمرین می کرد، به طور نمایشی یکی از مشتریان بانک را که یکی از همکلاسی های او بود، به گروگان گرفت و با چاقو او را تهدید به مرگ کرد و چون ماموران بانک - همبازی های دیگر او- نمی خواستند به او باج بدهند، پسر دوازده ساله گلوی همبازی اش، یعنی گلوی همان گروگان، را برید! این حادثه در آمریکا اتفاق افتاد که به خوبی نوع بازی ها و نقش پذیری کودکان را نمایش می داد. لازم است ما در مرزبندی بازی درمانی و بازی واقعی تفاوت قائل شویم.
در بازی درمانی سعی می شود، بازی با هدفمندی و در صورت نیل به نتیجه مثبت و به همراه کارشناس پیگیری شود. در کتاب «کودکانی آزاد و مستقل تربیت کنیم» چنین نوشته شده:
«اغلب در مدرسه، شاگردانم با یک تفنگ اسباب بازی که پر از آب است، مرا خیس کرده و فریاد می زنند: «دست ها بالا! تو دیگه کشته شدی!» بدین ترتیب آنها سمبل قدرت را از بین می برند و خود را از ترس ها آزاد می کنند. بعضی از روزها در مدرسه از صبح با تحکم بیشتری با بچه ها رفتار می کنم تا اثرات آن را در تفنگ بازی آنها ببینم. معمولاً در این روزها تلاش بیشتری برای از بین بردن من با تفنگ بازی صورت می دهند.» در بازی درمانی سعی می شود پرخاشگری و خشونت کودکان را درمان کنند.
چرا این اسباب بازی ها مفید نیستند؟ به دلیل اینکه کودک هنوز به مرحله ای از رشد فکری نرسیده که تفاوت بین واقعیت و خیال را تشخیص دهد.
بعضی وسایل زمینه و بستر مناسب برای ایجاد خطر هستند.
چگونه با کودک همراهی کنیم؟ سعی کنید همراه بازی کودکان، نقش های مثبت را تقویت کنید. از شخصیت های منفی فیلم ها به عنوان ضد قهرمان یاد کنید. به آنها یاد دهید با شمشیر، تفنگ و تیر و کمان هم می توان فعالیت های مثبت انجام داد و برای نجات بشر تلاش کرد. قهرمان مثبت فیلم ها و نمایش ها را معرفی و بزرگ کنید.
کاربرد مثبت سلاح که ایجاد امنیت و دفاع از دین و میهن است، گوشزد کنید. نقش پلیس در ایجاد و حفظ امنیت یکی از نقش های مثبت است که می تواند به کودک معرفی و شناسانده شود.
تهیه و تنظیم: وبلاگ بازیشاد
دیدگاه خود را بنویسید